Czy francuski jest trudny?

Powyższe pytanie jest oczywiście tanią zagrywką, mającą sprowadzić na mojego blogaska nieszczęsne duszyczki, które za pomocą Googli próbują rozwiać gnębiącą ich niepewność. Ale skoro już tu trafiłaś, duszyczko – oraz Ty, stały czytelniku, w którego istnienie wierzę – zechciej odprężyć się przez chwilę przy moich luźnych dywagacjach na zadany temat. A może i wtrącisz swoje trzy grosze na koniec?

Pozwólcie mi rozpocząć od pewnej ogólnej deklaracji, która rzuci nieco światła na moje stanowisko wobec poruszanego problemu. Niniejszym uroczyście oświadczam, że mam alergię na puste frazesy udające aksjomaty, a od nieprzemyślanego powtarzania banałów dostaję swędzącej wysypki. Niektóre powielające stereotypy zdania są tak wyświechtane, że się robi słabo na ich widok i od razu wiadomo, że to myślowe kopiuj-wklej.

Jednym z takich stereotypów jest stwierdzenie: francuski to bardzo trudny język.

Od dawna zastanawiam się, jak ustosunkować się do powyższego stwierdzenia – zgodzić się, zaprzeczyć, a może wykręcić się wygodnym „to zależy”? Ostatnie rozwiązanie byłoby pójściem na tak zwaną łatwiznę: podałoby się kilka argumentów za, kilka przeciw i na koniec ładnie podsumowało, że wszystko jest kwestią indywidualnych predyspozycji. Nuda.

Z drugiej strony, kiedy błąkam się po Internecie i zahaczam o fora językowe, co jakiś czas natrafiam na argumenty za tym, jak to ciężko jest nauczyć się francuskiego, bo wymowa taka trudna, bo jak się pojedzie do Francji to nie ma szans na zrozumienie native'a i w ogóle jedyny sposób to wiele lat mordęgi z nauką, a najlepiej to w ogóle sobie odpuścić i wziąć się za włoski, bo jest łatwy. I gdy czytam takie coś, to czuję, jak rodzi się we mnie bunt i mam ochotę głośno protestować i wieść lud na barykady z hasłem na ustach:

Francuski jest łatwy.

Żeby lepiej zrozumieć, jak to możliwe, należy wykonać kilka operacji myślowych.

Po pierwsze, warto sobie uświadomić że angielski – o którym zwykle się myśli, że jest łatwy, bo wszyscy się go uczymy i w jakimś stopniu znamy – wcale łatwy nie jest. Angielska wymowa nie jest łatwa ani tym bardziej intuicyjna dla Polaków, o czym można się przekonać podsuwając angielski tekst osobie, która nigdy nie miała styczności z tym językiem. Zasady wymowy są czymś, co musieliśmy sobie przyswoić na początku nauki, ale zwykle było to tak dawno temu, że już tego nie pamiętamy. Mogę się też założyć, że większość z uczących się tego języka nie do końca uświadamia sobie różnorodność dźwięków występujących w angielskim i upraszcza je – a mimo to jest w stanie jakoś się dogadać, mimo nie do końca poprawnej wymowy (zastanawialiście się kiedyś, jak łatwo jest błędnie wymówić zdanie „let's focus”, tak żeby dla Brytyjczyka zabrzmiało jak „let's fuck us”? :))

Podobnie jest z francuskim. Na początku musimy poznać podstawy fonetyki, oswoić się nieco z ortografią i nabrać wprawy w wymawianiu poszczególnych zbitek liter. W moim odczuciu zasady rządzące wymową są tak naprawdę jasne i przejrzyste i po jakimś czasie patrząc na dane słowo od razu będziemy wiedzieć, jak je wymówić. Przynajmniej na razie nie zetknęłam się jeszcze z tak ogromną liczbą wyjątków, jak w angielskim (polecam posłuchać wiersza na ten temat: The Chaos).

Ażeby uzmysłowić sobie, że diabeł francuskiej fonetyki nie taki straszny, jak go malują, należy:

1. Zrozumieć, że nie musimy od początku rozróżniać brzmienia bardzo podobnych dźwięków, np. zapisywanych jako è, é, ai, etc. które dla naszych polskich uszu brzmią właściwie identycznie. Żeby rozróżnić znaczenia słyszanych słów, lepiej skupić się na kontekście, a żeby lepiej rozumieć kontekst, trzeba przede wszystkim rozwijać słownictwo. To o wiele lepszy sposób, niż na siłę zmuszać się już w pierwszych dniach nauki, żeby uchwycić, czym się różni wymowa pojedynczych słów, które na razie wydają nam się identyczne (np. mais, mai, me, mes). Umiejętność dostrzegania niuansów i poprawa wymowy przyjdzie z czasem, jeśli będziemy ćwiczyć. No i tak samo jak w innych językach – nie trzeba mówić idealnie, żeby być zrozumianym.

2. Zrozumieć, co trzeba zrobić z ustami, żeby uzyskać pożądany dźwięk. Trochę teorii rozjaśni nam w głowach i przyśpieszy proces nauki wymowy, bo nie będziemy próbować na ślepo. Polecam wspominaną już przeze mnie kiedyś książkę Marii Szypowskiej „Francuski dla początkujących”, w której dość jasno zobrazowane są podstawowe zasady wymowy, są obrazki ułożenia ust, krótki opis i porównanie do dźwięków pojawiających się w polskich słowach.

3. Dużo słyszeć i starać się słuchać francuskiego – piosenki, podcasty, bajki i radio, konsekwentnie sączące język w nasze uszy, prędzej czy później wykształcą w nas pewną intuicję do rozpoznawania dźwięków i rozumienia wypowiedzi. Przy okazji będziemy się przyzwyczajać, że np. niektóre litery pozostają bezdźwięczne, są „zjadane” - ale przecież i w angielskim nie wymawia się wszystkiego! (np. b w „debt” i „thumb”, p w „psychologist”, itd.)

4. Uczyć się słów od razu z wymową. Przydatne do tego celu mogą być wszelkiego rodzaju programy przeznaczone do nauki słownictwa (np. polecany przeze mnie Profesor Pierre), słowniki internetowe z możliwością odtworzenia dźwięku albo nawet syntezatory mowy.

5. Odrzucić przekonanie, że to język polski wymawia się łatwo bo „czyta się tak, jak się pisze”. Dla obcokrajowców polska wymowa wcale nie jest taka intuicyjna, w naszym języku występują dźwięki, których nie rozróżnia np. angielskie ucho, jak chociażby „sz” i „ś”. Każdy język to odrębny system, którym rządzą logiczne zasady. Francuska wymowa różni się od polskiej, to prawda, ale nie jest dowolna. Trzeba tylko znaleźć i zrozumieć klucz. A potem ćwiczyć.

6. Dać sobie trochę czasu, nie wychodzić z założenia, że albo się zrozumie od razu, albo wcale. Trzeba w to włożyć trochę pracy, nie czarujmy się. Ale irytują mnie twierdzenia, że „możesz się uczyć francuskiego przez parę lat, a jak pojedziesz do Francji, to i tak nie zrozumiesz ludzi na ulicy”. To normalne, że naukę rozumienia ze słuchu lepiej zaczynać od wolniejszych wypowiedzi, tak jest w przypadku każdego języka. Poza tym znowu – im bogatszy nasz zasób słownictwa, tym większa szansa na zrozumienie Francuza, bo nie tracimy czasu na zastanawianie się nad tym, co usłyszeliśmy i przypominanie sobie, co to znaczy, przez co mamy możliwość nadążenia za mówiącym. Ja sama uczę się dopiero niecałe półtora roku, a już teraz podsłuchuję francuskich turystów w autobusach i coraz lepiej mi idzie wtykanie nosa w nie swoje sprawy ;) A w czasie najbliższych wakacji mam zamiar odwiedzić Francję i rozmawiać po francusku z autochtonami, ot co!

No dobrze, to było przydługie po pierwsze, które po drodze zjadło po drugie, dlatego teraz czas na po trzecie. Francuski jest łatwy, ponieważ jest intuicyjny. Dotyczy to zarówno gramatyki, jak i słownictwa, które bardzo często jest podobne do angielskiego, a i w języku polskim jest całe mnóstwo zapożyczeń z francuskiego, które pozwalają na szybszą naukę za pomocą skojarzeń. Sama zresztą co chwila z radością odkrywam, że jakieś polskie słowo, często rzadziej używane bo posiadające popularniejszy synonim, pochodzi od jakiegoś prostego francuskiego słowa.

Byłabym także sceptyczna wobec argumentów, że gramatyka francuska jest trudna, bo jest AŻ OSIEM czasów i jeszcze ten nieszczęsny subjonctif. Liczyliście kiedyś, ile jest czasów w angielskim? Ja nie liczyłam, ale wydaje mi się, że może być ich więcej. Oczywiście na poziomie podstawowym można się dogadać znając tylko najprostsze czasy, tak samo jak w każdym innym języku, a we francuskim nie ma przynajmniej problemu z podziałem na czasy simple i continuous.

Rozprawmy się od razu z zarzutem, że francuski jest trudny, bo trzeba znać rodzaje rzeczowników, uzgadniać przymiotniki i odmieniać czasowniki przez osoby. Spójrzmy prawdzie w oczy – w wielu językach tak jest, w polskim i w niemieckim mamy jeszcze rodzaj nijaki, a angielski może i faktycznie pod tym względem jest przystępniejszy, ale w zamian oferuje nam inne ciężary, jak np. czasowniki frazowe.

Na tym na razie zakończę, bo moja notka i tak już nadmiernie się rozrosła, ale myślę, że udało mi się przynajmniej w pewnym stopniu nakłonić niedowiarków do zmiany podejścia i próby spojrzenia na język francuski nie jak na nieuchwytne kuriozum, ale jak na język jeden z wielu, którego z powodzeniem uczy się mnóstwo ludzi w samej Europie; w końcu jeszcze nie tak dawno był on tym, czym dla nas obecnie angielski, czyli językiem „międzynarodowym”. Może faktycznie nie jest tak łatwy jak jazda na rowerze, odpoczywanie i jedzenie czekolady, ale na pewno efektywna nauka nie jest poza zasięgiem osoby, która chce się go nauczyć. Dlatego nie dajcie się zwieść stereotypom i proszę, nie pytajcie o zdanie osób, które mówią, że uczą się francuskiego od lat i nadal nic nie rozumieją, jeżeli cała ich nauka ogranicza się do jednej albo dwóch lekcji w tygodniu w szkole i ściągania na klasówkach. Ja też się tak „uczyłam” języków w szkole i teraz żałuję, że wtedy nie przyszło mi do głowy, żeby się za to zabrać jak należy ;)