(Ne) prends (pas) garde à ta langue.

Od tygodnia konsekwentnie podróżuję tramwajami z piosenkami Zaz w uszach; do tej pory zdarzało mi się jej słuchać od czasu do czasu, ale ostatnio postanowiłam wsłuchać się dokładniej w jej debiutancką płytę, która przypadła mi do gustu przede wszystkim za sprawą żywych, jazzowych aranżacji. I gdy się tak wsłuchiwałam, nadstawiając ucha i próbując zrozumieć o co chodzi, wpadłam na pomysł, żeby spróbować spisać każdą piosenkę, oczywiście bez wcześniejszego zaglądania do tekstu.

Poczuwszy potrzebę jak najszybszego wprowadzenia pomysłu w życie entuzjastycznie zasiadłam do komputera, założyłam słuchawki na uszy, chwyciłam długopis w garść i mając w pamięci całą teoretyczną wiedzę wyniesioną z niegdysiejszych zajęć z fonoskopii (która oczywiście była w tym wypadku prawie nieprzydatna) zabrałam się do pracy. Postanowiłam spisywać po jednej piosence dziennie, żeby móc odpowiednio się przyłożyć i uniknąć przeskakiwania po łebkach do ulubionych kawałków.

Schemat działania wygląda następująco:

1. Słuchanie płyty wielokrotnie, w międzyczasie, głównie w drodze do pracy, która trwa praktycznie tyle samo, ile cała płyta. Piosenki, które podobają mi się najbardziej oraz te, w które akurat chcę się zagłębić, często odsłuchuję poza kolejnością.

2. Działanie właściwe, czyli spisywanie tekstu linijka po linijce, z ciągłym pauzowaniem, cofaniem i odtwarzaniem raz jeszcze. Oczywiście jest mnóstwo fragmentów, które za każdym razem brzmią tak samo niezrozumiale i po prostu nie umiem odgadnąć, o jakie słowa chodzi. Wtedy przychodzi czas na twórczość własną, czyli zapisywanie słów, które mi się kojarzą, które brzmią podobnie, albo też zapisywanie spółgłosek, które słyszę i próby doczepienia do nich jakiegoś słowa. Często nie ma to w ogóle sensu, ale też często uda się trafić na dobry trop. Jeśli uda się stworzyć pewien kontekst, to na tej podstawie mogę domyślić się, co słyszę (nawet jeśli tak naprawdę tego nie słyszę;)); pewną podpowiedź niesie również gramatyka, która zazwyczaj domaga się podmiotu i orzeczenia, właściwych końcówek, rodzajników, itp.

3. Kiedy już czuję, że nic więcej nie dam rady usłyszeć, wyszukuję tekst piosenki w Internecie i nanoszę poprawki innym kolorem. Przyznam się, że za pierwszym razem pokreśliłam bardzo dużą część tego, co wcześniej zdawało mi się, że usłyszałam ;) Wiadomo, że zdarzają się łatwiejsze i trudniejsze kawałki, jednak z każdą kolejną piosenką czuję jak nabieram wprawy w odgadywaniu, o co też może chodzić.

4. Na koniec zostaje jeszcze przetłumaczenie nowych słówek i ewentualnie próba interpretacji :)

Dzisiaj na warsztat trafiła jedna z moich dwóch (druga to "Ni oui ni non") ulubionych piosenek z tej płyty: „Prends garde à ta langue” - czyli powściągnij swój język, albo uważaj na to, co mówisz. Tytuł poniekąd przewrotny, jeśli zważymy, że ów utwór ma w tym przypadku służyć rozwijaniu umiejętności językowych :)

Jeżeli ktoś jest ciekawy, to poniżej przedstawiam słitaśne foteczki moich notatek, upamiętniających proces spisywania tekstu ze słuchu (w powiększeniu po otwarciu w nowej karcie). Można na nich wypatrzeć kilka wymyślonych przeze mnie bzdurek, które zostały skreślone i zastąpione właściwym tekstem. Wszystko co na niebiesko, powstało przed zajrzeniem do prawdziwego tekstu piosenki, na czarno naniesione są poprawki już po sprawdzeniu. Na końcu znajduje się też lista nowych (dla mnie:)) słówek.

W samym tekście pojawia się kilka ciekawostek, które przyciągnęły moją uwagę.

Na samym wstępie Zaz piętnuje łatwowierność wobec ludzi, który obiecują nam gwiazdkę z nieba – pojawia się wyrażenie „promettre la lune” (czyli obiecywać księżyc).

Aïe, aïe, ce que tu peux être crédule
De ces gens malhonnêtes
Qui te promettent la lune,
Leur laissant ton pouvoir
Pour qu'ils te manipulent,
ta précieuse liberté
Et parfois même tes tunes.

Słowo „la tune” (w niektórych wersjach tekstu znalazłam też „la thune”) to – jak naucza słownik reverso.net, potoczne określenie na pieniądze, którego nie znalazłam ani w moim ulubionym słowniku „Merde!”, ani we „Francuskim bez cenzury”.

W drugiej zwrotce zaciekawiło mnie sformułowanie „se croire à l'abri”, którego nie znalazłam w żadnym oficjalnym słowniku, ale intuicja podpowiada, iż oznacza to, że ktoś czuje się bezpieczny, chroniony przed czymś – wierzy, że uniknie danego niebezpieczeństwa.

C'est fou, tu te crois à l'abri
Tu te moques du monde
Que tu juges avec mépris.
Bien trop intelligent
Pour, dans ce piège être pris
Tu te voiles bien la face
Et se joue ce qui suit  

Następny fragment stanowił dla mnie spore wyzwanie w trakcie spisywania, chyba głównie ze względu na jego tempo i kilka nieznanych dotąd słów. A jest on o słowach właśnie, które bezkrytycznie spija się z ust mówcy.

Aveuglé par l'or sortant de sa bouche,
Tu bois ses paroles délicieusement à la louche
Ne vois-tu pas loucher ce fou qui t'éclabousse
De son air aguicheur et te conte sa soupe

Czy ktoś wie, co dokładnie oznacza wyrażenie „conter sa soupe”? Conter to „opowiadać”, no właśnie, ale co? Bzdury? Rzeczy nieistotne? Nigdzie nie znalazłam konkretnej odpowiedzi na to pytanie. Zaintrygowana, wyobrażam sobie jakiegoś czarującego typa oblatanego w chwytach marketingowych, który opowiada o tak banalnej rzeczy, jak zupa pomidorowa (i każda inna), tak że ogłupiały odbiorca wierzy, że to coś ważnego. Niemniej jeśli ktoś wie coś więcej na ten temat, niech się ujawni, bardzo proszę :)

Tymczasem pojawia się refren:

Hé, sale fripon, prends garde à ta langue
Je suis le chat qui te la mangera
A ce jeu-là tu n'y gagneras pas
Un jour ou l'autre, on récolte le bâton

„Le fripon” to łobuz i szelma (już o nim kiedyś wspominałam), który najwyraźniej powinien uważać na swój język, ponieważ podmiot liryczny jest kotem, który może mu ten język zeżreć.

Jak się okazało, w języku francuskim funkcjonuje również wyrażenie „donner sa langue au chat”; oznacza ono porzucenie poszukiwań rozwiązania problemu. Bardziej obszerne i ciekawe wyjaśnienie znaczenia tego wyrażenia znajdziemy tutaj.

Przy okazji pewnie kojarzycie biszkopty zwane kocimi języczkami (les langues de chat), które też można zjeść :)

Na końcu refrenu pojawia się jeszcze jedno interesujące wyrażenie, czyli „récolter le bâton”, którego oficjalnego tłumaczenia także nie udało mi się odszukać. Moja intuicja to „przejąć pałeczkę” - cały wers można by wtedy rozumieć mniej więcej tak, że wcześniej czy później stracisz kontrolę nad sytuacją (ktoś ją przejmie). Jakieś inne sugestie?

Nan, nan ne tombe pas dans le piège
De cet énergumène et de ses sortilèges
A trop vouloir entendre ce qui te fait plaisir
Il t'aura bien flatté l'égo
Mais s'apprête à te nuire

„Tomber dans le piège” oznacza tyle, co wpaść w pułapkę. Potem pojawiają się trudne słowa, takie jak „un énergumène”, które oznacza osobę opętaną, także w potocznym znaczeniu, czyli jakiegoś maniaka lub fanatyka. „Le sortilège” to czar, zły urok.

Hum, hum mais regarde le glousser
Il tâte le terrain, divise pour mieux régner
Dans son habit de prêtre
Il clame le vrai dessein,
Te contôle par tes peurs
Tu deviendras son chien

Na koniec jeszcze słowo o gdakaniu w celu zwoływania swoich kurczątek (glousser = pousser un cri pour appeler les poussins, en parlant d'une poule), badaniu terenu (tâter le terrain) i byciu kontrolowanym za pomocą naszych strachów i lęków (il te contôle par tes peurs).

Jak widać, tekst jest dość mocny i w bezpośredni sposób krytykujący pewne postawy, sama Zaz zresztą sprawia wrażenie takiej niezależnej buntowniczki. Tekst wydaje mi się językowo bardzo ciekawy, dodajmy do tego zachrypnięty wokal, trąbka i bas w tle, a wszystko to w lekko swingująco-jazzowym stylu – i wychodzi bardzo udana piosenka :) W sam raz do śpiewania na cały głos, gdy nikogo nie ma w domu.